Kwaliteit van leven houdt in dat mensen de ruimte hebben om hun eigen leven zo goed mogelijk te leiden zoals zij dat wensen binnen de mogelijkheden die ze hebben. Zinvolle activiteiten of werk, een sociaal netwerk, goede huisvesting en een gezonde leefstijl spelen hier een belangrijke rol in. Dit geldt voor iedereen, dus ook voor mensen met psychische klachten die zelfstandig wonen, voor mensen die zorg in een instelling ontvangen en voor naastbetrokkenen. Als het nodig is, moeten ze specialistische zorg krijgen, maar daarnaast is het is ook belangrijk dat ze in hun eigen omgeving aanvullende mogelijkheden hebben om te werken aan herstel, terugkeer naar werk of het opbouwen van een netwerk. De ondersteuning van naasten of mantelzorgers moet daarbij niet worden vergeten, want op hun schouders rusten vaak een grote last en verantwoordelijkheid.
De cijfers over mentale gezondheid in Nederland laten zien hoe groot en urgent het probleem is. Het aantal mensen met mentale klachten dat hulp vraagt is met 53% gestegen van 2009 tot 2021. De druk op de zorg wordt steeds hoger. Het aantal mensen op een wachtlijst voor een behandeling is eveneens opnieuw gestegen: er zijn 97.450 wachtenden, waarvan 55.000 mensen langer op de wachtlijst staan dan de maximaal afgesproken wachttijd van veertien weken (bron: NZa, april 2024). Bij sommige aandoeningen lopen de gemiddelde wachttijden zelfs op tot meer dan 30 weken.
Als het te veel wordt
Mentale klachten van jezelf of een naaste kunnen je kwaliteit van leven, soms voor langere tijd, behoorlijk beïnvloeden of zelfs ontwrichten. Nog steeds is het aantal mensen met psychische klachten hoog: bijna de helft van de volwassen bevolking heeft ooit in zijn of haar leven hiermee te maken gehad. Het aantal zelfdodingen is ook nog onverminderd hoog: iedere dag maken vijf mensen een einde aan hun leven, het merendeel daarvan is man. Het aantal zelfdodingen blijft relatief stabiel. Wel zijn het steeds vaker jongeren (tot 30 jaar) die suïcide plegen. Daarnaast groeit ook het aantal mensen bij wie euthanasie vanwege psychische klachten wordt uitgevoerd. In 2011 betrof dit nog 13 patiënten met een psychische aandoening. Sindsdien is dit aantal bijna vernegenvoudigd tot 115 in 2022 (bron: Regionale Toetsingscommissies Euthanasie).
Wonen in een leefbare wijk en werk hebben
Ook mensen met een psychische aandoening moeten hun leven zo goed mogelijk naar eigen inzicht kunnen leiden. Daarom zetten we hier ons ook hard voor in. We zijn nog steeds actief in het convenant 'Sterk door Werk' en hebben ons daarbinnen succesvol ingezet voor ondersteuning van ggz-cliënten naar en op het werk. Met onze partners uit het veld hebben we bijgedragen aan betere wetgeving en beleid vanuit cliënt- en naastenperspectief. Vanuit de coalitie 'Leefbare wijken' richten we ons op een betere verbinding tussen zorg, wonen en welzijn. En voor mensen die langdurig behoefte hebben aan zorg, werkten we aan de toegankelijkheid en beschikbaarheid van langdurige zorg voor ggz-cliënten. Aan de IZA-thematafel 'Ggz, sociaal domein en huisartsenzorg' hebben we deelgenomen in twee concrete projecten: het opzetten van een landelijk dekkend netwerk van laagdrempelige steunpunten en de ontwikkeling van online lotgenotengroepen (eCommunities).
Laagdrempelige inloopvoorzieningen in de buurt
De afgelopen jaren heeft MIND op verschillende manieren gestimuleerd dat er in heel Nederland laagdrempelige inloopplekken of steunpunten door en voor mensen met een psychische kwetsbaarheid van de grond komen en dat deze ook kunnen blijven bestaan. We noemen deze initiatieven ook wel zelfregie- en herstelcentra. Bij deze centra kun je zo binnenlopen voor een kop koffie, een praatje of een activiteit. Er wordt een omgeving geboden waar je jezelf kunt zijn en talenten, kwaliteiten en interesses kunt ontdekken en ontwikkelen. We ondersteunen bij MIND initiatiefnemers van dit soort kansrijke contexten. We vinden dat er een landelijk dekkend netwerk moet zijn van zelfregie- en herstelcentra, zodat er voor elke burger in Nederland een goed bereikbare plek dichtbij huis is om te werken aan persoonlijk en sociaal-maatschappelijk herstel. Waar mensen met een psychische kwetsbaarheid de ruimte krijgen om zelf hun leven (weer) op te bouwen.
In 2023 hebben we binnen het programma Herstel Dichtbij, dat we samen met het Oranje Fonds uitvoeren, weer een aantal mooie stappen gezet. Er zijn o.a. twee landelijke kennisdagen en drie inspiratieconferenties georganiseerd voor zelfregie- en herstelorganisaties en er zijn werkbezoeken gebracht aan alle 30 deelnemende organisaties aan het programma, waaronder een werkbezoek van koningin Máxima in augustus.
MIND Atlas
De MIND Atlas, waarin een groot deel van de organisaties in Nederland op het gebied van zelfregie, herstel, cliënten, naasten, mantelzorg, lotgenotencontact etc. opgenomen is, konden we uitbreiden van 500 naar ruim 600 vermeldingen. Ook is er gewerkt aan het verder verdiepen, verbeteren en bekendmaken van de MIND Atlas.
